Prowadzący: Prof. UWr, dr hab. Elżbieta Opiłowska (IS, UWr), Prof. AGH, dr hab. Dariusz Wojakowski (AGH w Krakowie)

20.09.2023, godzina: 14:30

W 2002 roku francuski filozof Étienne Balibar napisał, że „granice są wszędzie”, co szerokim echem odbiło się w studiach nad granicami i pograniczami. Obok terytorialnego rozumienia granic, coraz bardziej na znaczeniu zyskała koncepcja ich społecznego konstruowania oraz mobilności, która już w ostatniej dekadzie XX wieku była stosowana w polskiej socjologii (Babiński 1994; Sadowski 1995). To właśnie przemiany społeczno-polityczne po 1989 roku spowodowały, że zarówno w Środkowej, jak i Zachodniej Europie (Układ z Schengen) granice i pogranicza znalazły się w centrum zainteresowania nie tylko badaczy i badaczek różnych dyscyplin, ale też polityków czy opinii publicznej. Nasilenie się zainteresowania granicami w ostatniej dekadzie wiąże się między innymi z tzw. kryzysem migracyjnym 2015 roku, procesami sekurytyzacji granic oraz kryzysem integracji europejskiej, który ujawnił się we wzroście znaczenia ruchów nacjonalistycznych, populizmu czy brexicie. Pandemia Covid-19 i wprowadzone restrykcje na granicach w strefie Schengen, kryzys humanitarny na polsko-białoruskiej granicy oraz wojna w Ukrainie to kolejne wydarzenia, które przyczyniły się do popularności badania granic w socjologii, politologii, geografii społecznej czy studiach migracyjnych. Te ostatnie doświadczenia dość istotnie przeorientowały obraz relacji etnicznych w Polsce Wschodniej, jednocześnie też zwróciły uwagę na ten region badaczy migracyjnych, którzy nie interesowali się wcześniej specyfiką pogranicza wschodniego.
Celem warsztatu jest dyskusja nad kluczowymi podejściami koncepcyjnymi w studiach nad granicami i pograniczami w kontekście zmieniającej się sytuacji geopolitycznej oraz zastosowanie wybranych metod w analizie empirycznej. Uczestnicy i uczestniczki warsztatu poznają kluczowe teoretyczne konceptualizacje granic i pograniczy, a następnie pracując na danych źródłowych, zgromadzonych w projektach badawczych na zachodnim i wschodnim pograniczu Polski, poznają metody i techniki analizy danych (wywiadów, fokusowych wywiadów grupowych i materiałów wizualnych). Materiał jest dobrany tak, aby zapoznać osoby uczestniczące w warsztacie nie tylko z różnymi rodzajami danych, ale też różnymi sposobami doświadczania granic i pograniczności. Będziemy poszukiwać odpowiedzi na następujące pytania: Jak granice są konstruowane w narracjach mieszkańców i elit różnych pograniczy? W jaki sposób ukazują kategorie „swoich” i „obcych”? W jaki sposób kategorie swojskości i obcości mogą ulegać przekształceniom pod wpływem mobilności terytorialnych? Jak granice ujawniają się w przestrzeni miejskiej? Dlaczego granice są ważne w studiach migracyjnych? W jaki sposób na pograniczach nakładają się doświadczenia tradycyjnych (etnicznych i transgranicznych) relacji na nowe przepływy migracyjne?
Literatura obowiązkowa
Cooper, Anthony (2020), How do we theorise borders, and why should we do it? Some theoretical and methodological challenges, w: Cooper, A., S. Tinning (red.), Debating and defining borders. Philosophical and theoretical perspectives, London and New York: Routledge, s. 17-30.
Niedźwiedzka-Iwaniec N. Pogranicze w: Opiłowska, E. i. in. (red.) (2020), Studia nad granicami i pograniczami. Leksykon. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar. Dostępny również online https://leksykon.granice.uni.wroc.pl
Literatura uzupełniająca
Balibar, E. (2002), Politics and the Other Scene, London: Verso.
Pogranicze. Studia Społeczne, T. 14/2008