Strukturalne i kulturowe konsekwencje najnowszych fal migracji do Polski są szczególnie widoczne w wielkich miastach, wpływając w nich silnie na „nową wielokulturowość”. Mamy jednak przecież i „starą wielokulturowość”. Białystok i całe Podlasie to (jak wiadomo) unikalny w Polsce region wielokulturowy, związany do tego historycznie i obecnie z polsko-białoruskim, polsko-litewskim i polsko-ukraińskim pograniczem kulturowym. W Białymstoku ulokowanych jest wiele etnicznych i religijnych (chodzi mi tu o niekatolickie, choć i rzymski katolicyzm należy do obrazu wielokulturowości) instytucji i stowarzyszeń. W mniejszej skali podobnie jest w kilku innych miastach regionu. Podlaski Urząd Wojewódzki jest jedynym w Polsce takim urzędem administracji państwowej, upoważnionym do wydawania cudzoziemcom „Karty Polaka”. Na Podlasiu (głównie w Białymstoku) mieszka i pracuje wielu uczonych różnych pokoleń, reprezentujących różne dyscypliny naukowe, którzy w przeszłości i obecnie prowadzili i prowadzą cenne badania dotyczące wielokulturowości regionu.
W Polsce nie ma ogólnokrajowej strategicznej polityki migracyjnej, choć były próby (jak na razie bardzo nieudane) formułowania jej. Migracją zajmuje się intensywnie kilka wielkich miast, z których wymienię tylko (idąc od północy) Gdańsk, Warszawę, Wrocław, Kraków, Lublin. Istnieją tam zinstytucjonalizowane formy współpracy z imigrantami oraz stowarzyszeniami mniejszości etnicznych i narodowych. Powstają „centra wielokulturowości”, pod różnymi konkretnymi nazwami. Bogactwo form jest znaczne. Duża jest widoczność tych inicjatyw w Sieci. Lublin i Kraków należą do Sieci Miast Międzykulturowych, projektu Rady Europy, skupiającego około 130 miast, głównie oczywiście europejskich.
Białystok nie jest obecny wśród miast mających miejską, czy regionalną strategię i struktury, zajmujące się tą problematyką. W Polsce rośnie liczba uniwersyteckich ośrodków analizy najnowszych (i dawniejszych) migracji. Przypomnę kilka: w Uniwersytecie Warszawskim istnieje od 2008 roku odrębna jednostka badawcza Ośrodek Badań nad Migracjami. W Uniwersytecie imienia Adama Mickiewicza działa od roku 2009 (Fundacja) Centrum Badań Migracyjnych. W Uniwersytecie Jagiellońskim istnieje od 2014 roku Jagiellońskie Centrum Studiów Migracyjnych. W Uniwersytecie Ekonomicznym w Krakowie istnieje od roku 2019 Obserwatorium Wielokulturowości i Migracji. Niedawno, w roku 2020, powstało Centrum Studiów Migracyjnych Uniwersytetu Łódzkiego. W roku 2021 powołano w Uniwersytecie Gdańskim International Border Studies Center.

prof. Janusz Micha